Helena Rubinstein – żydówka, urodzona w Krakowie. Córka niezamożnego handlarza jaj, uczennica szkoły na Kazimierzu, czyli polsko-amerykański Rockefeller w spódnicy!
Helena Rubinstein, a właściwie Chaja, bo takie imię nadali jej rodzice podczas zgłoszenia narodzin, urodziła się w rodzinie Herzla Naftalego – sprzedawcy nafty, a potem handlarza jajami, oraz Augusty Gitel z Silberfeldów.
Ojciec urodził się się w Dukli, niedaleko Krosna, z kolei matka była krakowianką. Jej akt urodzenia zapisano w 1844 r. pod numerem 426. 17 września zgłosiła się “osobiście Starozakonna [Rebeka] z Sziffów Silberfeldowa”, mająca lat 26 i zgłosiła, że 17 sierpnia br. o godzinie 9 rano urodziło się dziecko płci żeńskiej. Jego ojcem był Zale Silberfeld. Co ciekawe, w akcie odnotowano jakoby dziewczynce zostało nadane imię Augusta. Akt podpisała matka i świadkowie.
Helena była najstarszym dzieckiem z ósemki pociech Rubinsteinów. Nie wiadomo, kiedy para się pobrała – w krakowskich metrykach mojżeszowych w latach 1869-1872 nie odnotowano ślubu Herzla z Gitel. Z pomocą przyszły jednak spisy ludności m. Krakowa.
W spisie przeprowadzonym w 1880 roku w domu nr 233 w mieszkaniu nr 4, mieszkała rodzina Rubisteinów:
- Herzel – ur. 1848 w Dukli, zajmujący się sprzedażą nafty, mający sklep w domu, mówiący po niemiecku (choć ciekawe jest, że skreślono słowo “niemiecki”, następnie “polski” i ołówkiem ponownie napisano “niem.”
- Gidel – ur. 1849 w Krakowie
- Aron – ur. 1878
- Abraham – ur. w grudniu 1880 r.
- Chaje – ur. 1872, uczennica w szkole publicznej na Kazimierzu
- Rerel – ur. 1873, również uczennica
- Rachel – ur. 1874, także uczennica
- Rifka – ur. 1879
Co ciekawe, mimo wielu artykułów, świadczących o tym, że rodzina ledwo wiązała koniec z końcem, w spisie odnotowano także Witte Teichner, blisko 45-letnią służącą rodziny Rubinsteinów… Na końcu zapisano dwie córki Herza – Cyporlę ur. 1883 i Marję ur. 1885.
Kolejne ślady Rubinsteinów można odnaleźć w spisie z roku 1900. Pod numerami 1153 i 1154 zapisano Herza Rubinsteina – handlarza jajami, oraz Gidel Silberfeld. Co istotne, w informacjach o dzieciach podano, ze Helena urodziła się w 1874 r., choć wcześniej podawano rok 1872. Niekiedy podaje się też rok 1870, choć najbardziej prawdopodobną datą jest rok 1872.
Pod koniec życia nieco ubarwiała swoje dzieciństwo, tak aby pasowało do wspaniałej historii życia. Pisała m.in., że ukończyła uniwersytet medyczny w Krakowie, mimo że na przełomie XIX i XX wieku do żadnego krakowskiego uniwersytetu nie przyjmowano kobiet. Mówiła też:
Urodziłam się jako pierworodne dziecko zamożnych rodziców… Moi dwaj dziadkowie mieli znaczne udziały w kopalnictwie i bankowości w Polsce, a ojciec zajmował się eksportem. Dzieciństwo i młodość spędziłam w szczęśliwej atmosferze w wielkim, starym domostwie. Pokoje były zapełnione zbiorami ojca, który kolekcjonował bibeloty, antyki i książki…
Kuzynami Heleny Rubinstein mieli być Ruth Rapport – żona Bruca Rapporta, bankiera i finansisty, a także Martin Buber – austriacki filozof i religioznawca, badacz tradycji żydowskiej judaizmu i chasydyzmu.
Rubinstein w 1902 r., bez pieniędzy i z kiepską znajomością angielskiego, wyjechała do Australii. Niedaleko Malbourne mieszkał jej wuj – sklepikarz. Przez jakiś czas pracowała jako guwernantka, później była kelnerką w herbaciarni w stolicy Australii. Wkrótce udało jej się otworzyć salon piękności przy głównej ulicy Collins Street w Malbourne. W ciągu trzech lat udało zarobiła blisko 100 tys. dolarów, miała filie w Sydney, Nowej Zelandii, a zamówienia na jej kremy spływały z całej Australii.
Następnie wyjechała do Londynu, by otworzyć jeden z pierwszych salonów piękności w Europie. Wkrótce poślubiła Titusa – polskiego Żyda, którego poznała jeszcze w Australii. Małżeństwo przetrwało 25 lat, ona kochała męża, a mąż kochał wiele innych kobiet. Kiedy Helena zobaczyła Titusa z inną kobietą uciekła, kupując po drodze sznur pereł.
W 1914 roku, w momencie wybuchu I wojny światowej, Rubinstein wypłynęła do Nowego Jorku. Wspominała, że kiedy pierwszy raz przechodziła nowojorskimi ulicami
wszystkie kobiety miały twarze w okropnym białym pudrze i dziwnie szary kolor ust. Pomyślałam: to potężny rynek dla moich produktów!
Jeździła po całych Stanach Zjednoczonych, namawiając sprzedawców do wystawienia stoisk z jej produktami. A nie było to łatwe – panowały wówczas nastroje, że tylko kobiety upadłe stosują make-up. Już 15-20 lat później blisko 85 proc. amerykańskich studentek przyznało, że maluje usta.
Nieoczekiwanie w 1928 roku sprzedaje swoją firmę za 7 mln dolarów. Kilka miesięcy po tej transakcji nowojorska giełda przeżywała prawdziwe załamanie. Rubinstein wykorzystując tę okazję, odkupiła swoją firmę za jedyne 1,5 mln dolarów. Na sprzedaży zarobiła blisko 6 mln dolarów!
W wieku 66 lat wyszła ponownie za mąż – wybrankiem serca był gruziński książę – Artchil Gourielli-Tchkonia. On również miał swój udział w budowaniu imperium Rubinstein – wypuścił serię kosmetyków z herbem Gouriellich dla pań i panów. Zaś na Manhattanie utworzył pierwszy salon piękności dla mężczyzn. Małżeństwo trwało 11 lat. Helena nie przybyła nawet na pogrzeb męża, dzień po ceremonii pojechała, aby pozować dla Pabla Piccaso.
Kiedy Helena Rubinstein zbliżała się do dziewięćdziesiątki, zawsze miała przy sobie testament. Ciągle wprowadzała do niego poprawki. Majątek rozdzieliła głównie wśród rodziny, ale nie przepisała im gotówki, a utworzyła zarząd powierniczy, tym samym zmuszając ich do dalszej pracy.
Kiedy była w biurze dostała wylewu. Ocknęła się i chciała nadal pracować. Zmarła jednak dzień później w wieku 92 lat. O śmierci jednej z najbogatszych kobiet świata, rozpisywały się amerykańskie i europejskie gazety.
